Dette må du få med deg

Eg er på veg heim frå kontaktseminar i Alden Biesen i Belgia, der temaet har vore storytelling. Eg drista meg i økta etter den avsluttande middagen frampå som ein av fleire storyforteljarar, og det var faktisk litt moro.


Når det gjeld det planlagde prosjektet om storytelling ser eg gode koplingar til heimstaden min, Odda, og personar og den lokale historia der. Eg kjem til å ta kontakt med folk der som kanskje kan delta i prosjektet Storysavers - Tell your story - make history.


Stoppestad på vegen heim er Brussel, og der dreiv eg og slappa av med videoar på YouTube med Paul Simon. Og då dukka plutseleg denne videoen opp, eg må berre tilstå det - eg vart heilt slått ut, denne bør du absolutt sjå (det handlar blant anna om storytelling) :). 
Homeless Boy Steals The Talent Show 

På toppen av verda: ‘The world now wishes it were Norway’

Europeisk og norsk røyndom er det det handlar om i Simon Kuper sin artikkel i Financial Times (Norway: an Eden with wifi - FT.comwww.ft.com). Han skriv at å besøka Norge i 2011 kjennest som velstandsturisme eller jamvel ‘velstandsporno’, og han gjer det til eit poeng at det er kvinnene i Norge som er landet sin andre store ressurs (ved sida av oljen), fordi tre fjerdedelar av kvinnene har eit  yrke. Det er delvis sant, og det er ei viktig konstatering at kvinnene i Norge er landet sin andre store ressurs, men det er òg litt grunt sagt når Kuper ikkje går djupare inn i temaet. Eit problem ved denne statistikken er til dømes at svært mange kvinner som gjerne vil jobba full tid ikkje få høve til det, og at kvinnene framleis er dei store pensjonstaparane i Norge akkurat på grunn av dette.

Eg hadde tenkt at dette blogginnlegget skulle handla om det store spørsmålet eg har blitt litt opptatt av, dette at vi her i landet lever på toppen av verda, på toppen av livet,. Men no merkar eg at det blir litt problemfylt å dreia fokuset dit eg ville, særleg fordi eg ikkje berre kan ha meg sjølv (mann som har jobba full stilling i mange tiår) som referanse. Som mann som har jobba full stilling i mange tiår - altså ein som passer godt inn i hovudmodellen som samfunnet har blitt innretta etter, ein person av ‘rett’ kjønn og ein som enkelte vil bruka det lite flatterande omgrepet ‘68ar’ om, ein mann som har følgt ein ‘normal´ yrkesbane og stått på jamt og trutt. Eg har ikkje vond smak i munnen eller dårleg samvit fordi eg ser at eg passer til beskrivinga over, og eg går no med rak rygg rett på sak: Vi - norske barn, kvinner og menn - vi er priviligerte på grunn av den situasjonen vi er i som nasjon. Vi har pengar på bok og i bøtter og spann, vi har vore heldige med det politiske systemet vårt og har stort sett hatt folk til på styra dei felles ressursane som har forvalta det ansvaret brukbart eller godt. Blant anna derfor er vi der vi er i dag, og det er her det kviler eit spesielt ansvar på oss til å avklara for oss sjølve og for dei omkring oss kvar vegen vidare skal gå. Og akkurat det er slett ikkje enkelt. Ikkje fordi vi ikkje veit i kva retning vi bør gå og med kva for mål, men fordi det ligg i sjøve saka at dei vi vil oppdra til det rette, ungane våre som vi løftar den formanande peikefingeren til, dei reagerer oftast stikk motsett når dei repliserer verbalt: «Ikke gjør som mora di sier, Jens!»

Den største og viktigaste samfunnsoppgåva i dag - den ligg ikkje hos dei mektige personane i det politiske sentrum i samfunnet vårt, den ligg faktisk hos deg og meg, hos lærarane i skuleverket, hos personellet i helsevesenet - og framfor alt hos mødrene og ferdane i familiane, desse som alle står i førstelinjeteneste når dei unge skal påverkast og formast. Påverkast og formast - til framtidstru, realisme og pågangsmot. ‘Never say no. Say yes, I can!’ (motto lansert mange år før den amerikanske presidenten begynte valkampen sin!)

På toppen av livet; Europeisk og norsk røyndom

Eg ser rundt meg. Atter inne i stova på hytta, med store flammar i peisen etter ein dag ute med diverse ærend, så som å ta imot handverkarar vi har bestilt til å utføra servicejobbar i hytta, tur opp til toppen av fjellet, fotografering av utsikt frå toppen, sveitt vandring tilbake i stivfrosen høgfjellsnatur der snøen enno ikkje har lagt seg; seinare snekring inne for å få bygd ferdig ein badstubenk, slik at vi (familien) denne vinteren om sider kan ta i bruk badstua som følgde med i hyttekjøpet. 

Eg ser rundt meg. Alt ser ut til å vera i orden. I livet mitt. I landet mitt, Norge, langt nord i Europa, langt ifrå dei sentrale delane av verdsdelen vår, der alt langt ifrå ser ut til å vera i orden. 

Eg tenker at eg er heldig, her eg sit med ei vekes fri frå jobben, opparbeidd ved at eg har jobba inn dei dagane tidlegare i haust, slik at eg no kan vera her og konsentrera meg om europa-prosjekta mine. Og om å lytta, kjenna farten minka, roa senka seg innvendig. Det er eit privilegium å få lov til å oppleva dette. Dagar åleine på ei flott hytte, heilt konkrete oppgåver å utføra, smelta saman med dei daglege, vante rutinane. Å stå opp og laga frukost, planlegga dagen, gjera det som planane seier, koma gjennom dagen til ettermiddagen og kvelden: middagslaging, snekring, middagseting. Alltid med radioen på når eg er inne. 

Ein superb følgjesvein, denne  radioen, denne musikken og desse stemmene som alltid er i rommet og som følgjer meg med det dei har å seia. I dag snakka dei blant anna om tv-programmet Trekant frå i går kveld (eit program som eg aldri har sett) der NRK hadde vist ei kvinne frå USA (neidå, dei kunne ikkje ha ei norsk kvinne, det ville vel ha vore for hard (!) kost! - men takk for det, spar oss for dei norske kjendisnymfene!) som ordna seg orgasme med kameraet plassert opp mellom beina sine. Radioen gav meg lyden av dama då det gjekk for henne, og det høyrdest jo greitt ut det, ja, meir enn det, det var jo vakkert nok, men ikkje eineståande, sikkert objektivt sett ein fin orgasme og blablabla, blablabla. Men kvifor i all verda må dette filmast og sendast på tv? Er det underhaldning eller folkeopplysning eller begge delar? Eller ingen ting? Sikkert det, det eine eller det andre, men likevel. Eg heng ikkje lenger med i svingane. Korleis er det med det etiske i dette? Er dette også estetisk bra - eg meiner når vi ser på det faktumet at vi alle er sjølvstendige, suverene individ, med krav på å bli møtt med respekt, også i det offentlege rommet, og tv sender programma sine via sin einvegs teknologi inn i stova til oss, til barna våre og til tante Olivia og svigermor og til onkel Jan-Fredrik med dei skitne tankane vi alle veit han har, og til deg og meg, med dei tankane du og eg har? 

Eg skal ikkje kasta skit på fiktive familiemedlemmer (ja, i dag, 17.november då biografen K.O.Knausgård gir ut Min Kamp 6 - ja, det handlar om etikk, det óg), så eg spør: Kva er då eigentleg vitsen med dette NRK-klitoris og sexopplegget, bortsett frå å krabba over barrierar, og å bryta enkelte puslete tabu? For er det ikkje eigentleg dette det dreiar seg om. Eg trur at enkelte ‘flinke’ personar som skal gjera karriere ved hjelp av ‘kreative‘ idear og ditto konsept skaffar seg tilgang til middel (=media) som kan promotera dei. Dei har ein meir eller mindre god ide som dei lykkast i å fremja (dvs i språket deira: å ‘selja’) , å promotera og å senda ut til publikum i heile landet. Flinkt - men heller ikkje meir. Og uestetisk. Nei, eg blir så lei det der. Grundig lei det der. Blir så lei meg, eigentleg.

Men det var jo ikkje dette det skulle handla om. Det var om europeisk og norsk røyndom eg skulle skriva - etiske og estetiske sider ved det temaet, men kanskje var det nettopp dette eg var borti no?

På toppen av livet

Eg smiler inni meg, her eg sit, i sofaen på hytta og nyt desse dagane åleine, med jobblista fylt med flust av oppgåver å utføra, noko som altså er ei vasstett rettferdiggjering av dette ego-opphaldet på 6 dagar heilt for meg sjølv. Kva skulle eg då vera misfornøgd med, eg? Eg, som har kome farleg nær pensjonsalder etter kvart, og som har vore heldig å ha ein jobb eg trivst godt med, ein ditto familie og god helse. Eg kan smila inni meg, for eg ser ingen store ytre farar som kan truga meg. Sjølv om eg såklart veit at det farlege, det trugande og det øydeleggande kan vera der når som helst i livet mitt, katastrofen kan koma dettande ned i hovudet på meg når som helst, i form av ei dårleg melding om helstetilstanden, kreft for eksempel, eller om at noko fælt skjer eller har skjedd i den nærmaste kretsen, familien min. Slikt har hendt før, og det kan skje igjen, det veit alle.

Eg ser med litt undring på den avgåtte partileiaren frå Frp., eg tenker på det fordi det er på nyheitene i dag. Han som har valt for fleire år sidan å trø tilbake og overlata dei viktige oppgåvene og rollene til yngre partifeller. No har han prøvd å koma tilbake i nye verv, berre for å merka at han strir mot sterke krefter, yngre krefter i det same partiet, krefter som vil opp og fram. Og då er det eit tapsprosjekt å prøva å trenga seg inn på banen igjen, i form av ein slags sjuande far i huset som tørstar etter posisjonar og verv som skal gi fornya makt og innflytelse.

Innlegg på utdanningsnytt.no

Forrige blogginnlegg står på utdanningsnytt.no, saman med eit anna innlegg om same sak:
http://www.utdanning.ws/templates/udf20____26163.aspx
Erik Orskaug, sjeføkonom i Unio, har svart på innlegget mitt, "Tilbake til forhandlingsbordet, Unio!"

http://www.utdanning.ws/templates/udf20____26164.aspx
Blant andre Anders Folkestad har svart på innlegget "Kjære Folkestad!"

Pensjon og arbeidsinntekt i offentleg sektor

”Pensjon”
”Pensjonist”
”Gå av med pensjon” …

Ja, er du rundt 50 eller eldre, og synest du dette høyrest litt skremmande ut? – Litt urovekkande, tanken på at no er du blitt så gammal, at det no snart er tid for å orientera seg om den siste fasen i det yrkesaktive livet ditt, og overgangen til livet som pensjonist?

Det er jo så greitt med dette – alle stiller likt her, alle som beheld helsa blir gamle, og blir pensjonist, når alderen er der. Og då kjem pensjonsutbetalingane – livsvarig. Med pensjonsreforma har vi no fått nye mogelegheiter, blant anna kan vi stå i jobb dei siste åra som yrkesaktiv samstundes som vi kan ta ut alderspensjon frå folketrygda. Både lønn og alderspensjon utbetalt – utan avkorting – det høyrest jo bra ut!

Pensjonsreforma med dei nye reglane som begynte å virka frå 1. januar 2011 er blitt omtalt som ei svært positiv og lønnsom reform, og det er den, men ikkje like gunstig for alle! Det er ei reform som etter intensjonen skal vera lønnsom for staten, og for arbeidstakarane, pensjonistane. Lønnsom er nok reforma for staten, og for ein del av arbeidstakarane/pensjonistane. Med unntak av ei stor gruppe! Det er nemleg slik at arbeidstakarar i privat sektor kan arbeida så lenge dei vil og ta ut pensjon frå folketrygda og frå private pensjonsordningar utan avkorting, og desse blir dermed oppmuntra til å stå lenge i jobb. Dette fører nok sikkert til at mange fleire i privat sektor står i jobb lenger enn dei ellers ville ha gjort etter dei gamle reglane, dersom helsa held og arbeidsmiljøet på jobben er bra. Slik når regjering og storting målsetjingane sine for denne delen av arbeidstakarane – mange fleire vil truleg jobba lenger, og dermed betala skatt og avgifter nokre år ekstra.

Men kva med dei offentleg tilsette? Her har det glippa. I følgje statssekretær i Arbeidsdepartementet, Jan-Erik Støstad, skjedde glippen i tariffoppgjeret 2009, der regjeringa ville at den nye ordninga som er innførd i privat sektor, også skulle gjelda for offentleg sektor. Dette ville altså ikkje arbeidstakarorganisasjonane vera med på. Dette er ein gedigen tabbe! Unio og dei andre partane på arbeidstakarsida i offentleg sektor må gå i seg sjølv og snarast retta opp igjen dette feilgrepet!

Nokre tal kan illustrera kvifor: Ein arbeidstakar som har jobba ”i alle år” i 100% stilling i offentleg sektor, vil bli straffa økonomisk gjennom avkorting av tenestepensjonen (Statens pensjonskasse) dersom ho/han står i jobb lenger enn til 67 år. Dei årlege, livsvarige pensjonsutbetalingane frå Statens Pensjonskasse blir redusert med frå 40.000 til 60.000 kroner i året for dei i offentleg sektor som lar seg frista (slik regjering og storting legg opp til) til å stå i jobb frå 67 til f. eks. 70 år. Slikt lønner seg ikkje!

Kvar eg har tala frå? – Jo, gå inn på Statens Pensjonskasse sine nettsider, www.spk.no, og bruk pensjonskalkulatoren. Lykke til!

Øivind H. Solheim
Arbeidstakar i offentleg sektor, medlem SPK og fagorganisert under Unio.

Framtid og optimisme for Odda

Kva er det med Odda? – Ikkje enkelt å svara på, men eg vågar meg likevel på å prøva å gi eit svar: I Odda er det ei polarisering, i vår tid ikkje lenger mellom arbeidarklassen og borgarskapet, men mellom ei gruppering av personar som med negativt tankegods innabords snakkar i store bokstavar om det nedlagde smelteverket og seier ”riv heile skiten”, og på den andre sida folk i Odda som ønskjer ei positiv utvikling for byen, med ny næringsutvikling, ny industri og ei utvikling som tar vare på arven frå fortida. Den uheldige situasjonen som har oppstått no, med at riksantikvaren har tatt Odda ut av søknaden om verdsarvstatus, er eit direkte resultat av denne skadelege polariseringa. Første jobb for alle som vil Odda vel, burde no vera å reparera skaden og få Odda inn igjen i den nemnde søknaden.

I Odda kjenner eg stort sett folk som i utgangspunktet ikkje ønskjer å riva alt som er gammalt. Sett utanfrå kan det tidt verka som om det er dei andre, dei som vil riva ned, som er dei dominerande kreftene på arenaen i Odda. Heldigvis ser vi likevel at svært mange andre – enkeltpersonar, lag, organisasjonar og institusjonar - arbeider fram nye prosjekt og skaper framtidstru i byen. Det er imponerande at oddingar dei siste åra har klart å få i stand flotte kulturtiltak som vasskraftmuseum, bluesfestival, litteratursymposium, teaterframsyningar i Lindehuset og mykje meir, og dessutan ny næringsaktivitet (som framleis er i startfasen) på smelteverkstomta. Det som er ein hemsko for Odda, det er at enkelte prøver å skapa splid i oddasamfunnet. Gjennom den høgrøysta kampanjen sin mot verdsarvsøknaden legg dei kjelkar i vegen for den utviklinga av smelteverkstomta som for lengst burde ha vore på plass, og som alle oddingar uansett i kva leir dei sit, ville ha hatt fordel av. Valet oddingane står overfor, er ikkje enten kjøpesenter på smelteverkstomta eller vern av det gamle smelteverket. Utfordringa er å klara å få til ei løysing som tilgodeser begge desse behova.

Ein innsendar i Bergens Tidende 7. januar 2011 meiner at ”ein som ikkje bur på staden” ikkje skal ytra seg i denne saka, i alle fall ikkje i ei anna retning enn den han vil. – Kva for slags holdning til ytringsfridom er det som kjem til uttrykk i slikt grums? Kven er det eigentleg som ”eig” Odda? Kven er eigentleg odding, kven har rett til å ytra seg offentleg om framtida for Odda? Er det dei som bur i Odda no, og berre dei? Vi som er fødde i Odda og har vokse opp der, men har reist ut - vi har då framleis vår tilknyting til Odda i behald! Vi har tette band til staden der vi voks opp, vi er glade i byen eller vi har eit engasjement for den. Innsendaren har den uvanen at han går til angrep på meiningsmotstandarar med personkarakteristikkar, og at han vil fortelja oss kva vi skal få lov til å drøfta. Han manglar sakleg argumentasjon for synspunkta sine, og slik sett har ein lite å henta hos han når – som han skriv - ”nye verksemder og nye arbeidsplassar må skapast” i Odda.

Akkurat dette er det viktigaste spørsmålet å ta fatt i i Odda no for tida. Ein av fleire mogelege vegar å gå for Odda, kunne vore noko av det som innsendaren ser ut til å ha berre forakt til overs for: tilrettelegging for varierte kulturaktivitetar, bygningsvern integrert i nybygging og ny næringsverksemd. I Trondheim dei har gjort vellykka bygningsmessige grep med det nedlagde Trondheim Mekaniske Verksted, som låg på austsida av Nidelven. Her på Solsiden, Nedre Elvehavn, som er det nye namnet, har dei blant anna tatt vare på dei ytre rammene, bygningsskalet med teglsteinsveggar, med vindauga i den gamle stilen, ein del nye etasjeskilje og ny innreiing. Og så har dei fylt bygningane med kjøpesenter – med butikkar av mange slag og med kafear og restaurantar og andre servicefunksjonar.

I Odda kan dei ikkje kopiera det dei har gjort med Trondheim Mekaniske Verksted, for butikkane i Odda har berre ein brøkdel av kundepotensialet i forhold til Solsiden i Trondheim. I Odda må dei derfor vera mykje meir kreative enn dei trong vera i Trondheim. Kanskje kan løysinga for Odda vera todelt, nemleg på den eine sida det som ordførar og varaordførar har flagga i det siste, nemleg ein konsentrasjon av dei nye butikkfunksjonane (det nye kjøpesenteret) nord for Cyanamiden, knytt saman med gågata i Odda. Og på den andre sida ei storsatsing på opplevingsturisme, med utfordrande aktivitetar i den flotte hardangernaturen, kombinert med tidsreiser tilbake til spennande epokar i Odda si historie.

Berre for å fokusera litt på det siste: Smelteverket i Odda var ein berebjelke i oddasamfunnet gjennom nesten 100 år. Hit kom folk frå alle kantar av landet, søkte seg arbeid i kortare eller lengre periodar og opplevde både oppgangs- og nedgangstider. NVIM sit på massevis av dokumentarisk stoff som fortel om sider ved livet på fabrikkane og i oddasamfunnet i denne perioden, og dei har god kompetanse i forhold til arbeid for å gjera denne historia tilgjengeleg for eit breitt publikum, for eksempel:

• Korleis var det å vera anleggsarbeidar i anleggsperioden, frå 1906 til 1908?

• Korleis opplevde den arbeidslause fabrikkarbeidaren og familien hans dei vanskelege åra då fabrikkane stoppa først på 1920-talet?

• Korleis var det å vera sjauar på eksportkaien i 1930-åra?

• Korleis var det å vera husmor i ein fabrikkarbeidarfamilie på 50-talet?

• Korleis var det for ein unggut å vera tappar på karbidomn 2 tidleg i 70-åra, slik bror min var ei tid, eller

• å vera reparatør og seinare mantelsveisar på omn 2, slik far min var i mange år?

• Og korleis hadde ein arbeidar det som i skift etter skift vart sett til å kosta og spa karbidstøv oppe i etasjane i omnshus 1 og 2, eller til å ha oppsyn med transportbeltet for kalkstein nede i kanalane under skaltaket? Desse sistnemnde arbeidsoppdraga er to av mange ulike jobbar eg hadde i dei periodane då eg i ungdommen arbeidde på smelteverket i Odda.

Det som eg tenker kunne ha vore veldig interessant, som ein liten del av framtidssatsing i Odda, det er om Odda inne på smelteverksområdet, i nokre av dei gamle bygningane kunne bygd opp eit levande industrimuseum og eit industristadmuseum som ei utviding av det som frå før er etablert. Saman med arenaer for kulturelle aktivitetar (teater, musikk, litteratur, utstillingar, dans og meir) som allereie finst på det nedlagde fabrikkområdet, kunne eit levande industrimuseum og industristadmuseum blitt eit flott tilbod til både tilreisande og lokale folk.

Nytenking og ny-orientering er svært viktig for å få til berekraftig næringsutvikling, og Odda treng begge delar. Samstundes er det viktig å ha med seg at kultur og turisme er to sektorar der ein ventar sterk økonomisk vekst i framtida. Dette bør kunna gi grunnlag for framtidstru og optimisme i Odda!

Patetisk innlegg av boklærd som ikkje bur på staden og mobbar politikarar til "fornuft", er oppteken av nostalgi og fortid ...

Forrige blogginnlegg om Odda - Kva er det med Odda ("Riv heile skiten")? - stod på trykk i Hardanger Folkeblad onsdag 29.12., og 31.12.2010 trykte Bergens Tidende den same teksten med eit flott bilde av gamle Hotel Hardanger som illustrasjon. Begge avisinnlegga resulterte i motinnlegg frå Leif Stana, som ikkje er i beit for negativt ladde ord for å karakterisera innlegget og meg som person: eg har skrive eit patetisk innlegg der eg prøver å mobba politikarar og innbyggjarar i Odda til "fornuft", eg er boklærd og lite ærleg når eg argumenterer, osv, osv.

"Eine grausame Salbe!", med andre ord. Men pytt, pytt. Når eg ytrar meg offentleg om noko som så mange er engasjerte i, er det ikkje anna å venta enn at det kan koma slike utfall - det må ein berre tola, og det gjer eg! Faktisk så er det sinte innlegget til Stana ein inspirasjon for meg, for eg veit no at eg med innlegget mitt har treft eit ømt punkt hos desse folka i Odda som ivrar for å "riva heile skiten" og å få bort "heile rukkelet", og som kjempar med nebb og klør mot verdsarvstatus for Odda. Det inspirerer meg rett og slett til å skriva meir! Det neste innlegget kjem her på bloggen i løpet av helga, og i dei to avisene i neste veke. Ha ei fin januar-helg!

Og Ps: I Hardanger Folkeblad onsdag 5. januar står det fire flotte innlegg som alle støttar den same saka som eg går for - det var retteleg  kjekt å lesa dei !